Monumenten die het Joodse verleden vertellen
Zo ongeveer 80 kilometer van Krakau, ligt er een verborgen parel van Polen, Tarnów, een stad dat bekend staat als de gezellige en vriendelijke stad van Polen. Tarnów is een stad waar traditie verweven is met bruisende moderniteit.
Tarnów verovert harten met zijn smalle straatjes, die nog precies hetzelfde hetzelfde zijn als in de middeleeuwen, met zijn intrigerende herenhuis architectuur, zijn sprookjesachtige stadhuis en overblijfselen van verdedigingsmuren. Polen en Joden, samen met kolonisten uit Hongarije, Oekraïne, Duitsland, Schotland, Oostenrijk en Bohemen, schreven de geschiedenis van de stad en gaven haar een multiculturele dimensie.
Er zijn vele manieren om de stad te verkennen. Zo kun je bijvoorbeeld de sporen volgen van de Italiaanse renaissance-architectuur of monumenten die het Joodse verleden vertellen.
De Joodse gemeenschap vóór de Tweede Wereldoorlog
Eerste aanwezigheid: Joden vestigden zich in Tarnów al in de 15e eeuw. In de 17e eeuw groeide de gemeenschap snel, mede dankzij de handelsmogelijkheden en de tolerante sfeer in de stad.
Gouden eeuw: Tegen het einde van de 19e en het begin van de 20e eeuw vormden Joden ongeveer de helft van de bevolking van Tarnów (rond 25.000 mensen).
Cultureel en economisch centrum: Er waren synagogen, scholen, drukkerijen, liefdadigheidsinstellingen en politieke organisaties. Het Joodse leven bloeide, met invloedrijke rabbijnen en levendige culturele activiteiten. Tarnów heeft een rijk Joods erfgoed, waarvan de sporen vandaag de dag nog steeds zichtbaar zijn.
De Holocaust en vernietiging
- Invasie: Na de Duitse bezetting in 1939 begon de vervolging van de Joden onmiddellijk.
- Ghetto Tarnów: In 1941 werd een ghetto opgericht waar duizenden mensen onder erbarmelijke omstandigheden leefden.
- Deportaties: In juni 1942 begonnen de massadeportaties naar vernietigingskampen, waaronder Bełżec en Auschwitz-Birkenau. Tienduizenden Joodse inwoners werden vermoord.
- Het Zarembowicz plein: Hier vond een van de eerste massa-executies plaats van Joden in Tarnów.
Na de oorlog
Van de grote gemeenschap overleefden slechts enkele honderden Joden. Sommige probeerde na de oorlog terug te keren, maar de gemeenschap herstelde zich nooit volledig. Er zijn herinneringsplaatsen die beslist bezocht moeten worden: de bima (het verhoogde gebedsplatform) van de verwoeste synagoge, die nog steeds op het plein staat als gedenkteken en de voormalige begraafplaats en bij de ghetto-locatie.
Tarnów benadrukt zijn multiculturele verleden door culturele evenementen te organiseren die het Joodse erfgoed behouden.
- Educatieve wandelroutes over Joodse geschiedenis.
- Tentoonstellingen in het Etnografisch Museum.
- Culturele evenementen die de herinnering aan de vroegere gemeenschap levend houden.
Etnografisch Museum
Waarom niet een bezoek brengen aan het plaatselijke Etnografisch Museum? Het heeft namelijk de enige tentoonstelling in Europa die volledig gewijd is aan de geschiedenis en cultuur van het Roma Volk.
Roma-tentoonstelling
Een van de belangrijkste kenmerken van het Etnografisch Museum in Tarnów is dat het de enige permanente tentoonstelling in Europa heeft die volledig gewijd is aan de geschiedenis en cultuur van de Roma.
- Deze tentoonstelling werd in 1979 geopend en is internationaal erkend.
- Ze toont de traditionele woonwagens, kleding, muziekinstrumenten, religieuze voorwerpen en foto’s van Roma-families.
- De expositie behandelt ook de vervolging van Roma tijdens de Tweede Wereldoorlog en de moderne situatie van Roma in Europa.
In de buurt van Tarnów is het dorp Zalipie een bezoek waard — beroemd om zijn subtiele keramiek en charmante huisjes die versierd zijn met bloemmotieven.
De kunst van Zalipie
- De schilderingen worden meestal met de hand gemaakt, met eenvoudige borstels van stro of paardenhaar, en met natuurlijke of zelfgemaakte verf.
- De motieven bestaan uit bloemen, bladeren, vogels en traditionele patronen, vaak symmetrisch en levendig van kleur.
- Elk huis is anders — er is geen standaard patroon, en de decoraties weerspiegelen de persoonlijke stijl van de bewoners.
